Menhirs in Filitosa
In de verte klinkt het gerommel van een naderende onweersbui. Donkere wolken pakken zich samen boven de bergen op de achtergrond. De laagstaande zon geeft de treurwilgen in de vallei een gouden randje. ‘Kijk Ann, een Minion’. Enigszins verbaasd draai ik me om en volg de uitgestrekte wijsvinger van mijn 7-jarige zoon. Met de verwachting een geel poppetje met uitpuilende ogen en een blauwe tuinbroek te zien kijk ik uit op een staande steen met aan de bovenzijde drie inkepingen. Met een beetje fantasie is het net een gezicht met twee ogen en een mond. Ik snap de vergelijking wel. De ‘Minion’ in kwestie blijkt een menhir te zijn die in een ver verleden tijdens de megalithische beschaving (3500 tot 1000 voor Christus) hoogstwaarschijnlijk als grafmonument heeft gediend.
Het woord menhir is afgeleid van het Bretonse woord maen wat steen betekent en het woord hir wat lang betekent.
We bevinden ons in Filitosa, een archeologische site in het zuidwesten van het Franse eiland Corsica. In 1946 zijn hier de eerste menhirs ontdekt door landeigenaar Charles-Anthoine Cesari, een geboren Corsicaan. Vanaf 1954 doet de Franse archeoloog Roger Grosjean de ene ontdekking na de andere en worden 70 menhirbeelden of delen ervan opgegraven en genummerd op naam (Filitosa I, II, III enz). Naast menhirs uit het megalithische tijdperk zijn er op Filitosa restanten gevonden uit de Nieuwe Steentijd (6000-2000 voor Christus), de Torreaanse periode (1600-800 voor Christus) en de Romeinse tijd. 75 jaar na de eerste ontdekking is er in 2021 een museum geopend wat Filitosa extra glans geeft.
Gewapende krijger Filitosa V
‘Kijk Ann, deze heeft een zwaard’. Nieuwsgierig kijk ik op uit de informatiefolder en besluit vanaf nu een voorbeeld te nemen aan mijn zoon en mijn ogen, oren en neus de kost te geven. Voor ons doemt de imposante, drie meter hoge menhir Filitosa V op die aan de voorzijde is versierd met een lang zwaard en een kleine dolk in de schede. De sculpturen op de achterzijde associeer ik met een wervelkolom en twee schouderbladen. Wellicht een geval van beroepsdeformatie, aangezien ik als oefentherapeut werkzaam ben in een revalidatiecentrum. Ik ben benieuwd wat andere mensen hierin zien. Mijn zoon heeft vooral oog voor het zwaard die deze steen tot een indrukwekkende gewapende krijger maakt. Aangestoken door zijn enthousiasme en verbeeldingskracht gaan we verder op ontdekkingstocht. Er moet namelijk een rotspartij te vinden zijn dat lijkt op een dinosaurus. Via een kronkelend pad van klinkers dalen we af naar de steengroeve. Onderweg komen we langs de ruïnes van een dorp met een centraal monument dat wordt omgeven door meerdere menhirs. Hier zijn de restanten gevonden van 32 menhirs waarbij de verschillende fases van sculpturen goed zichtbaar zijn. Sommige menhirs zijn enkel rechtopstaande stenen, anderen hebben daadwerkelijk een gezicht of zijn behangen met wapens. Degene met wapens zijn waarschijnlijk gemaakt in een periode van invasies en uniek voor de Corsicaanse cultuur. De functie van de menhirs is tot op de dag van vandaag een raadsel, dat maakt het zo intrigerend.
We ontwijken een grote groep cactussen en krioelende mieren op de grond en dalen verder af. Eenmaal beneden in de vallei kijk ik achterom en word ik gegrepen door de schoonheid van de heuvel die we zijn gepasseerd. Deze kan zo dienen als filmdecor in de eerste scène van The Lord of the Rings. Het doet me denken aan The Shire, een gelaagde groene heuvel, waarbij de ronde ingangen van de huizen in dit geval een stapel stenen zijn.
De wandeling eindigt bij een duizend jaar oude olijfboom in de vallei die wordt bewaakt door 5 menhirs. Om de ontdekkingstocht naar nog meer menhirs op Corsica voort te zetten stippel ik in gedachten de volgende route uit. Ten zuiden van Sartène zijn op kleine afstand van elkaar achtereenvolgens de menhirs van Santari, de menhirs van Pallagiu, de Alignement de Renaju en de stenen tafel Dolmen de Fontanaccia te vinden.
‘Leuk al die menhirs, maar waar heb je de dinosaurus gevonden?’ Hoor ik je hardop afvragen. Die dinosaurus? Nee, die hebben we helaas niet gevonden. Wel een rotspartij die sprekend lijkt op een olifant met een bos groen haar. Laten dat nou net mijn lievelingsdieren zijn.
Bovenstaand reisverhaal heb ik geschreven als eindopdracht voor de Masterclass Reisjournalistiek van National Geographic, met als titel Spreken is zilver, zwijgen is goud.
